‘เช็ก’ ประเทศที่เต็มไปด้วยห้องสมุด

ขณะที่คนตั้งคำถามกันมากถึงความอยู่รอดของธุรกิจหนังสือและร้านหนังสือ เพราะต่างต้องปรับตัวให้เข้ากับการอ่านและซื้อขายแบบดิจิทัล แต่สิ่งหนึ่งที่ยังเป็นที่ต้องการ คือ พื้นที่ที่คนสามารถไปนั่งอ่านและค้นหาหนังสือได้ อย่าง “ห้องสมุด”

ที่สาธารณรัฐเช็ก ถือเป็นประเทศหนึ่งที่มีห้องสมุดหนาแน่นที่สุดในโลก จากการสำรวจของมูลนิธิบิลล์และเมลิดา เกตส์ พบว่า เช็กมีห้องสมุด 1 แห่งต่อจำนวนประชากร 1,971 คน ซึ่งถือว่าหนาแน่นกว่าประเทศอื่นๆ ในยุโรป 4 เท่า และหนาแน่นกว่าสหรัฐอเมริกาซึ่งมีห้องสมุด 1 แห่งต่อประชากรราว 19,583 คนหรือมากกว่า 10 เท่า

ที่เป็นเช่นนี้ เพราะเมื่อปี 1919 ภายหลังจากที่เชโกสโลกวาเกียแยกประเทศออกมาเป็นเอกราชจากจักรวรรดิออสเตรีย-ฮังการีที่ใช้ภาษาเยอรมันเป็นภาษาหลัก ก็มีการประกาศกฎหมายฉบับหนึ่งที่กำหนดว่า ทุกๆ ชุมชน ไม่ว่าจะใหญ่หรือเล็ก ก็ต้องมีห้องสมุดอย่างน้อยหนึ่งแห่ง ซึ่งเป็นความพยายามยกระดับการศึกษาและพัฒนาการอ่านออกเขียนได้ของประชาชน

กฎหมายห้องสมุดนี้อยู่รอดผ่านช่วงเวลาสำคัญต่างๆ ทั้งช่วงที่ถูกนาซีเยอรมนียึดครอง ยุคคอมมิวนิสต์เฟื่องฟู และผ่านช่วงเวลาการแยกประเทศกับสโลวาเกียในช่วงต้นทศวรรษ 1990 มาได้ ไม่ว่าการเมืองการปกครองจะเปลี่ยนไปอย่างไร กฎหมายห้องสมุดก็อยู่รอดมาเรื่อยๆ แต่ต้องมาชะงักในปี 2001 ซึ่งเกิดปัญหาด้านงบประมาณ ทำให้นับแต่นั้นมา ห้องสมุดในเช็กซึ่งขณะนั้นมีอยู่ 6,019 แห่งทั่วประเทศ ต้องถูกปิดไปราว 11%

แต่ถึงกระนั้น ประเทศเช็กก็ยังเป็นประเทศที่มีห้องสมุดมากมาย และมันทำให้ชาวเช็กมีนิสัยชอบอ่านหนังสือ และยังใช้บริการ ยืม-คืน ด้วย อย่างไรก็ดี การมีห้องสมุดให้ยืมหนังสือมาอ่านฟรีไม่ได้ทำให้ตลาดหนังสือขาดรายได้เลย เพราะจากข้อมูลของ วิต ริชเตอร์ ผู้อำนวยการสถาบันบรรณารักษ์ศาสตร์แห่งหอสมุดแห่งชาติเช็กกล่าวว่า คนที่ชอบไปห้องสมุด ซื้อหนังสือเฉลี่ย 11 เล่มต่อปี ซึ่งมากกว่าคนที่ไม่เข้าห้องสมุด

นอกจากนี้ ยังมีความพยายามทำให้ห้องสมุดมีชีวิตชีวาและใกล้ชิดกับผู้คน มันยังเป็นสถานที่ลงคะแนนเลือกตั้ง เป็นที่จัดประชุมของชุมชน มีรีดดิ้งคลับให้นักอ่านมาคุยกันเรื่องหนังสือ มีนิทรรศการศิลปะ มีคอร์สสอนการใช้งานคอมพิวเตอร์ด้วย และยังเป็นที่ที่เด็กๆ และผู้เกษียณอายุสามารถมานั่งเล่นห้องสมุดได้ช่วงกลางวันได้ด้วย

ที่มา:

Hana de Goeij. Why Libraries Are Everywhere in the Czech Republic. The New York Times. 21 July 2016.

ภาพห้องสมุด Clementinum ในกรุงปราก สาธารณรัฐเช็ก โดย BrunoDelzant